KONGRES BUDOWNICTWA i Habitat for Humanity po konferencji w Sejmie 14 listopada 2013 r. na temat: MIESZKALNICTWO W ROKU RODZINY przygotował następujące stanowisko, przekazane uczestnikom Konferencji.USTALENIA KONFERENCJI
„MIESZKALNICTWO W ROKU RODZINY"
14 listopada 2013 roku odbyła się w Sejmie Konferencja zorganizowana przez Kongres Budownictwa i Habitat for Humanity Poland poświęcona problemom mieszkaniowym polskich rodzin pt. „MIESZKALNICTWO W ROKU RODZINY". W konferencji uczestniczyło 120 osób, wśród których znaleźli się wybitni eksperci, przedstawiciele samorządów, kilkadziesiąt organizacji pozarządowych, organizacje charytatywne zajmujące się bezdomnością i przedstawiciele wyższych uczelni. Gośćmi konferencji byli senatorowie (Przewodniczący Senackiej Komisji Gospodarki), posłowie (Przewodniczący Komisji Infrastruktury), Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP i przedstawiciele związków zawodowych. Na konferencję nie przybył nikt z kierownictwa resortu bezpośrednio odpowiedzialnego za złą sytuację mieszkaniową.
Zebrani bardzo krytycznie ocenili aktualną sytuację mieszkaniową polskich rodzin. Dalej zmniejszają się w stosunku do potrzeb samorządowe zasoby mieszkaniowe dla najuboższych rodzin (mieszkania komunalne i socjalne), nie ma kompleksowego programu, ani żadnej skutecznej długofalowej polityki rządowej w zakresie budowy mieszkań na wynajem, przeciwnie trwa gwałtowny spadek budowy mieszkań na wynajem o tanich czynszach w spółdzielniach mieszkaniowych i towarzystwach budownictwa społecznego. Zebrani negatywnie ocenili niedawno ogłoszony program stworzenia Funduszu Mieszkań na Wynajem, który przewiduje zakupu za kwotę 5 miliardów złotych 20 tysięcy mieszkań developerskich na wynajem. Program ten jest z punktu widzenia finansowego i społecznego wysoce nieefektywny. W międzyczasie bez żadnej reakcji ze strony rządu w ciągu dwudziestu lat rozsprzedano za bezcen około milion mieszkań komunalnych.
Badania CBOS wykonane na zlecenie organizatorów konferencji w sierpniu tego roku, wykazały, że ponad 52% badanych zalicza brak perspektyw mieszkaniowych do głównych problemów , a ponad 72% uznało, że jest to zasadnicza przyczyna pogłębiającego się kryzysu demograficznego. Z kolei OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) w swoim raporcie z maja br. stwierdziła, że polskie „warunki mieszkaniowe" plasują nas na przedostatnim miejscu wśród 34 stowarzyszonych państw europejskich. W referatach
i wystąpieniach wygłoszonych na Konferencji podkreślano, że przyczyną bardzo złej sytuacji mieszkaniowej Polaków są wieloletnie zaniedbania kolejnych rządów, brak długofalowej polityki mieszkaniowej i lekceważenie tych spraw przez polityków. Bardzo zła ocena pracy Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w zakresie poprawy sytuacji mieszkaniowej Polaków wynika głównie z niedoceniania tych spraw przez szefa resortu oraz zmarginalizowanie problemu budownictwa w molochu jakim jest resort infrastruktury. Konieczne są natychmiastowe działania w celu zatrzymania pogłębiającego się kryzysu mieszkalnictwa w naszym kraju i w tym celu zebrani uznali za niezbędne:
1. Pilne przystąpienie do przygotowania aneksu do Raportu Polska 2030, w którym prawie całkowicie pominięto problemy mieszkaniowe. Prezes Rady ministrów rekomendując kilka lat temu Raport podkreślał jego kluczowe znaczenie dla rozwoju cywilizacyjnego Polski. Tym bardziej nie może w nim zabraknąć we właściwym wymiarze spraw mieszkaniowych. Dotychczasowe wystąpienia w tej sprawie do rządu nie doczekały się pozytywnej odpowiedzi. Rozpoczęcie prac nad przygotowaniem aneksu będzie dowodem woli politycznej rozwiązania problemów mieszkaniowych.
2. Pilne rozpoczęcie prac nad przygotowaniem długookresowego, Narodowego Programu Mieszkaniowego w randze ustawy, co wyeliminuje nieustające zmiany koncepcji programów sektorowych zależnie od bieżących potrzeb politycznych i subiektywnych poglądów kolejnych ministrów finansów (kadencyjność władz). W programie należy umieścić konkretne „programy sektorowe" z podaniem odpowiedzialnych za ich przygotowanie i realizację, terminy wykonania poszczególnych zadań i środki budżetowych na te cele w transzach rocznych. Program winien objąć zasadnicze fazy realizacji inwestycji mieszkaniowych, od etapu przygotowania terenów, ich pozyskiwania i uzbrojenia aż do etapu eksploatacji. Prawo winno zapewnić samorządom zysk z renty planistycznej, w celu stworzenia podaży korzystnie zlokalizowanych i tanich terenów do budowy nowych osiedli. Program powinien zapewnić odpowiedni standard nowych osiedli mieszkaniowych, zwłaszcza infrastrukturę transportową oraz podstawowe usługi. Obecnie obowiązujący program rządowy w części wykonawczej nie uwzględnia opinii ekspertów i nie spełnia roli dyscyplinującej działania rządu. Program od jego uchwalenia w 2011 roku nie jest realizowany zapewne z powodu niskiej rangi (jest to program rządowy a nie ustawa).
3. Integralną częścią Narodowego Programu Mieszkaniowego powinien być kompleksowy program budowy mieszkań na wynajem. W ramach tego programu należy pilnie przywrócić dobre warunki funkcjonowania spółdzielczości mieszkaniowej, szczególnie lokatorskiej (dostęp do tanich kredytów, poszanowanie dla samorządowych ustaleń i gospodarki zasobami). W okresie 23 lat budownictwo spółdzielcze spadło ponad 20 razy, a za rządów obecnej koalicji dodatkowo ponad 2 razy. Podobnie konieczne jest zaniechanie wyniszczających działań w stosunku do Towarzystw Budownictwa Społecznego, które wybudowały dotychczas 100 tysięcy mieszkań na wynajem. Konieczne jest również stworzenie dobrych regulacji prawnych dla rozwoju prywatnego budownictwa mieszkań na wynajem, wymaga to jednak zmiany ustawy o ochronie praw lokatorów. Należy wyeliminować polityczne wymuszanie prywatyzowania zasobów mieszkaniowych w spółdzielczości mieszkaniowej, TBS i mieszkań komunalnych w zasobach samorządowych. Konieczne jest przywrócenie poszanowania autonomii organizacji spółdzielczych, prawa do ich samorządności i niezależności, a także stwarzać warunki do swobodnego rozwoju spółdzielni w gospodarce rynkowej.
4. Należy rozważyć przywrócenie do życia Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, którego działalność dobrze się przysłużyła budownictwu mieszkaniowemu i który w momencie likwidacji zaczynał być samowystarczalny.
Roman Nowicki Małgorzata Salamon
Przewodniczący Dyrektor Krajowy
Kongresu Budownictwa Habitat for Humanity Poland
Jak podkreślił moderator Konferencji Roman Nowicki przewodniczący Kongresowi Budownictwa w okresie 23 lat budownictwo spółdzielcze spadło 20 razy(!), a za rządów obecnej koalicji ponad 2 razy(!). W grupie mieszkań „pozostałe" spadek jest w tym samym okresie trzykrotny. Radykalnie ograniczono budownictwo realizowane w ramach Towarzystw Budownictwa Społecznego. Tym cenniejsza jest inicjatywa Kongresu Budownictwa przedyskutowania tych problemów i przygotowania propozycji wyjścia z impasu z udziałem Habitat for Humanity oraz kilkudziesięciu organizacji pozarządowych budownictwa, przedstawicieli rządu i samorządów oraz z udziałem wybitnych ekspertów. Uczestnicy otrzymali cenne specjalne wydawnictwo zawierające wyniki aktualnych badań CBOS, OECD oraz podsumowanie kontroli NIK i referaty wybitnych ekspertów dotyczące sytuacji mieszkaniowej w Polsce. W aneksie do wydawnictwa umieszczono dokumenty Kongresu Budownictwa obrazujące dotychczasowe starania o poprawę sytuacji mieszkaniowej polskich rodzin i stosunek władz do inicjatyw organizacji pozarządowych.
Zarówno w wystąpieniu Olgierda Dziekońskiego Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, jak i w referatach (ich autorami byli: Bartosz Turek, Lion's Bank, prof. Paweł Ulman, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Piotr Mync
Zastępca Prezydenta Szczecina, Irena Herbst, Prezes Fundacji Centrum PPP, Szymon Rosiak, Prezes Spółdzielni Mieszkaniowej w Legionowie), a także w licznych głosach w dyskusji przejawiała się autentyczna obawa o losy polskich rodzin, jeżeli nie zostaną im zapewnione godne warunki mieszkaniowe.
Podkreślono m.in., że nowy program „Mieszkanie dla Młodych" mający zastąpić program „Rodzina
na Swoim" jest pod wieloma względami gorszy niż poprzedni. W pierwszej redakcji
miał dotyczyć tylko pomocy w zakupie mieszkań budowanych przez deweloperów, a
więc wykluczał automatycznie poważną liczbę podmiotów spod jego działania, co naruszałoby zasadę równego traktowania. Nowa ustawa nie uwzględniła rynku wtórnego, który oferuje
mieszkania znacznie tańsze niż rynek pierwotny i dla wielu młodych jest jedyną
szansą na poprawę swojej sytuacji mieszkaniowej., a wpływy do budżetu z tych działań są niewiele mniejsze od 3rynku pierwotnego. Sprzedający mieszkania zwykle przeznaczają bowiem uzyskane
środki na zakup nowego mieszkania w innej lokalizacji.
Marek Wielgo w Gazecie Wyborczej z 15 listopada stwierdza, że i tak z tej pomocy młodzi nie skorzystają z uwagi na brak stabilnej sytuacji zawodowej.
Także Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie działalność kontrolowanych gmin w zakresie zaspokojenia potrzeb mieszkańców na lokale socjalne i mieszkania chronione oraz dbałości o bezpieczny stan techniczny obiektów przeznaczonych dla osób najuboższych i bezdomnych. Na powyższą ocenę wpłynęły przede wszystkim: malejący stopień zaspokojenia potrzeb, niski poziom realizacji wieloletnich, programów gospodarowania zasobem mieszkaniowym gmin w zakresie lokali socjalnych oraz skala i rodzaj stwierdzonych nieprawidłowości w utrzymaniu ,należytego stanu ochrony przeciwpożarowej kontrolowanych budynków.
Jedna przyczyn tego stanu rzeczy jest brak konsultacji społecznych, a nawet wtedy gdy są one przeprowadzane nie SA brane pod uwagę ich wyniki. Dotycz to np. wysłuchania publicznego z czerwca 2013 r., dotyczącego prawa spółdzielczego, którego wyniki nie zostały poddane żadnej analizie prawnej i Komisja Sejmowa proceduje nadal bez zmian, nie odnosząc się do ponad 1000 (słownie tysiąca) głosów z całej Polski ze strony uczestników wysłuchania publicznego.
Na konferencji uderzała nie obecność posłów oraz Ministra odpowiedzialnego za budownictwo, wbrew standardom europejskim i praktyce w innych państwa UE, gdzie Minister nie pozwoliłby sobie na nieobecność na takiej debacie i odmówienie zaproszeniu nawet jednej organizacji.
Tymczasem w Polsce jest to możliwe nawet wtedy, gdy takie zaproszenie pochodzi od licznych organizacji w tym takich jak: Habitat, Izba Projektowania Budowlanego
Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości, Korporacja Przedsiębiorstw Budowlanych „UNI-BUD", Krajowy Sekretariat Budownictwa i Przemysłu Drzewnego NSZZ „Solidarność", Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa, Polska Izba Gospodarcza TBS, Polska Izba Inżynierów Budownictwa, Polska Izba Konstrukcji Stalowych, Polska Izba Przemysłowo-Handlowa Budownictwa, Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Stowarzyszenie Budowniczych Domów i Mieszkań, Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich , Towarzystwo Urbanistów Polskich ,Unia Spółdzielców Mieszkaniowych w Polsce i Związek Zawodowy Budowlani.
Pozostaje mieć nadzieję, że Minister Elżbieta Bieńkowska 20 listopada 2013 roku rekomendowana przez Premiera Donalda Tuska na stanowisko wicepremiera i szefa połączonych resortów rozwoju regionalnego oraz transportu, budownictwa i gospodarki morskiej, zmieni to nastawienie i tym samym zmieni politykę mieszkaniową w Polsce.
Dzięki swej wiedzy związanej w z wdrażaniem funduszy europejskich. Pani Minister zapewnie w pierwszej kolejności wyeliminuje z polityki mieszkaniowej nierówne traktowanie podmiotów, w tym dyskryminację spółdzielczości mieszkaniowej, wbrew stanowisku Unii Europejskiej (zawartym w białej księdze o przedsiębiorstwach spółdzielczych). Będzie też potrafiła korzystać z wiedzy eksperckiej w tej dziedzinie. Oby ta nadzieja nie okazała się płonną.
dr Krystyna Krzekotowska
Uczelnia Łazarskiego
Wiceprezes
I Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia Integracji Europejskiej